Sự sụt giảm liên tục lớn nhất về tiêm chủng ở trẻ em trong khoảng 30 năm đã được ghi nhận trong dữ liệu chính thức do WHO và UNICEF công bố ngày hôm nay. Tỷ lệ trẻ em được tiêm ba liều vắc xin phòng bệnh bạch hầu, uốn ván và ho gà (DTP3) - một dấu hiệu đánh dấu tỷ lệ bao phủ tiêm chủng trong và giữa các quốc gia - đã giảm 5 điểm phần trăm từ năm 2019 đến năm 2021 xuống 81%.
Kết quả là, 25 triệu trẻ em đã bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP thông qua các dịch vụ tiêm chủng thông thường chỉ trong năm 2021. Con số này nhiều hơn 2 triệu so với những người đã bỏ lỡ vào năm 2020 và 6 triệu so với năm 2019, cho thấy ngày càng có nhiều trẻ em có nguy cơ mắc các căn bệnh nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa được. Sự sụt giảm là do nhiều yếu tố bao gồm số lượng trẻ em sống trong xung đột và môi trường mong manh ngày càng tăng, nơi việc tiếp cận tiêm chủng thường gặp nhiều thách thức, thông tin sai lệch ngày càng tăng và các vấn đề liên quan đến COVID-19 như gián đoạn dịch vụ và chuỗi cung ứng, chuyển hướng nguồn lực để nỗ lực ứng phó và ngăn chặn các biện pháp hạn chế khả năng tiếp cận và cung cấp dịch vụ tiêm chủng.
18 triệu trong số 25 triệu trẻ em không được tiêm một liều DTP nào trong năm, phần lớn trong số này sống ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, với Ấn Độ, Nigeria, Indonesia, Ethiopia và Philippines là những nước được ghi nhận con số cao nhất. Trong số các quốc gia có mức tăng tương đối lớn nhất về số lượng trẻ em không được tiêm một loại vắc xin nào từ năm 2019 đến năm 2021 là Myanmar và Mozambique.
Trên toàn cầu, hơn một phần tư phạm vi bao phủ của vắc xin HPV đạt được vào năm 2019 đã bị mất. Điều này gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe của phụ nữ và trẻ em gái, vì mức độ bao phủ toàn cầu đối với liều vắc-xin vi rút gây u nhú ở người (HPV) đầu tiên chỉ là 15%, mặc dù vắc-xin đầu tiên đã được cấp phép cách đây hơn 15 năm.
Người ta hy vọng rằng năm 2021 sẽ là một năm phục hồi trong đó các chương trình tiêm chủng căng thẳng sẽ được xây dựng lại và nhóm trẻ em bị mất tích vào năm 2020 sẽ được bắt kịp. Thay vào đó, tỷ lệ bao phủ DTP3 được đặt trở lại mức thấp nhất kể từ năm 2008, cùng với việc giảm tỷ lệ bao phủ đối với các vắc xin cơ bản khác, đã đẩy thế giới đi chệch hướng trong việc đáp ứng các mục tiêu toàn cầu, bao gồm cả chỉ số tiêm chủng cho các Mục tiêu Phát triển Bền vững.
Sự trượt lùi lịch sử này về tỷ lệ tiêm chủng đang diễn ra trong bối cảnh tỷ lệ suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng đang tăng nhanh. Một đứa trẻ bị suy dinh dưỡng đã có khả năng miễn dịch suy yếu và việc bỏ lỡ tiêm chủng có thể đồng nghĩa với việc các bệnh thông thường ở trẻ em sẽ nhanh chóng gây tử vong cho chúng. Sự hội tụ của một cuộc khủng hoảng đói với khoảng cách tiêm chủng ngày càng tăng có nguy cơ tạo ra những điều kiện cho một cuộc khủng hoảng sống còn ở trẻ em.
Tỷ lệ bao phủ vắc xin giảm ở mọi khu vực, trong đó khu vực Đông Á và Thái Bình Dương ghi nhận sự đảo ngược mạnh nhất về tỷ lệ bao phủ DTP3, giảm 9 điểm phần trăm chỉ trong hai năm.
Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc WHO cho biết: “Việc lập kế hoạch và giải quyết COVID-19 cũng nên đi đôi với việc tiêm phòng các bệnh giết người như sởi, viêm phổi và tiêu chảy”. “Đó không phải là câu hỏi về một trong hai / hoặc, bạn có thể làm cả hai”.
Một số quốc gia đáng chú ý đã giữ được đà giảm. Uganda duy trì mức độ bao phủ cao trong các chương trình tiêm chủng thông thường, đồng thời triển khai chương trình tiêm chủng COVID-19 có mục tiêu để bảo vệ các nhóm dân cư ưu tiên, bao gồm cả nhân viên y tế. Tương tự, Pakistan đã trở lại mức bao phủ trước đại dịch nhờ cam kết của chính phủ cấp cao và các nỗ lực tiêm chủng bắt kịp đáng kể. Để đạt được điều này trong bối cảnh đại dịch, khi hệ thống chăm sóc sức khỏe và nhân viên y tế đang phải chịu áp lực đáng kể, cần được hoan nghênh.
Cần phải có những nỗ lực lớn để đạt được mức độ bao phủ toàn cầu và ngăn chặn bùng phát. Mức độ bao phủ không đầy đủ đã dẫn đến các đợt bùng phát dịch. Tỷ lệ bao phủ bệnh sởi liều đầu tiên giảm xuống 81% vào năm 2021, cũng là mức thấp nhất kể từ năm 2008. Điều này có nghĩa là 24,7 triệu trẻ em đã bỏ lỡ liều tiêm sởi đầu tiên vào năm 2021, nhiều hơn 5,3 triệu so với năm 2019. Thêm 14,7 triệu trẻ không nhận được liều thứ hai cần thiết. Tương tự, so với năm 2019, thêm 6,7 triệu trẻ em bỏ lỡ liều thứ ba của vắc xin bại liệt và 3,5 triệu trẻ bỏ lỡ liều đầu tiên của vắc xin HPV - loại vắc xin bảo vệ trẻ em gái chống lại ung thư cổ tử cung sau này trong cuộc đời.
Sự sụt giảm mạnh trong hai năm sau gần một thập kỷ tiến bộ bị đình trệ, nhấn mạnh nhu cầu không chỉ giải quyết những gián đoạn liên quan đến đại dịch mà còn cả những thách thức với hệ thống tiêm chủng để đảm bảo mọi trẻ em và thanh thiếu niên đều được tiếp cận.
WHO và UNICEF đang làm việc với Gavi, Liên minh vắc xin và các đối tác khác để đưa ra Chương trình tiêm chủng toàn cầu 2030 (IA2030), một chiến lược cho tất cả các quốc gia và các đối tác toàn cầu có liên quan nhằm đạt được các mục tiêu đề ra về ngăn ngừa bệnh tật thông qua tiêm chủng và cung cấp vắc xin cho mọi người, mọi nơi, ở mọi lứa tuổi.
Các đối tác của Liên minh vắc xin 2030 kêu gọi các Chính phủ và các bên liên quan:
- Tăng cường nỗ lực tiêm chủng bắt kịp để giải quyết tình trạng tồn đọng trong tiêm chủng thông thường và mở rộng các dịch vụ tiếp cận ở các khu vực chưa được phục vụ để tiếp cận trẻ em cơ nhỡ và thực hiện các chiến dịch ngăn chặn dịch bệnh bùng phát;
- Thực hiện các chiến lược dựa trên bằng chứng, lấy con người làm trung tâm và được điều chỉnh để xây dựng niềm tin vào vắc xin và tiêm chủng, chống lại thông tin sai lệch và tăng cường sự tiếp nhận vắc xin, đặc biệt là trong các cộng đồng dễ bị tổn thương;
- Đảm bảo khả năng sẵn sàng và ứng phó với đại dịch hiện tại và các nỗ lực tăng cường kiến trúc y tế toàn cầu dẫn đến đầu tư vào các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu (CSSKBĐ), với sự hỗ trợ rõ ràng để tăng cường và duy trì tiêm chủng thiết yếu;
- Đảm bảo cam kết chính trị từ các chính phủ quốc gia và tăng cường phân bổ nguồn lực trong nước để tăng cường và duy trì tiêm chủng trong CSSKBĐ; Ưu tiên tăng cường thông tin y tế và hệ thống giám sát dịch bệnh để cung cấp dữ liệu và giám sát cần thiết để các chương trình có tác động tối đa;
- Tận dụng và tăng cường đầu tư vào nghiên cứu để phát triển và cải tiến các vắc xin và dịch vụ tiêm chủng mới và hiện có có thể đạt được nhu cầu của cộng đồng và thực hiện các mục tiêu của Liên minh vắc xin 2030 (AI2030)./.